Presentatie van “Een zoon voor de Führer”, door schrijver Roel van Duijn

 

 

 

Beste mensen,

is het logisch om in het Verzetsmuseum  dit boek over het leven van een nazivrouw, geboren te laten worden? Ja, want wie  de nazi’s wil bestrijden moet hen allereerst  begrijpen en doorgronden.

Is het gek dat een provo zich werpt op de levensgeschiedenis van een nazi? Een provo zet zich in voor de vrijheid en daarom is het beste wat een provo doen kan een onderzoek in te stellen naar naar de oorsprong van de bedreiging van de vrijheid.

Mijn boek gaat over een  een vertegenwoordigster van die vorige golf van nationalisme en vreemdelingenhaat. Ik zeg het maar meteen: ik vrees de terugkeer van een nieuwe variant van het nationaalsocialisme. Evenals toen leven wij in een wereld die bedreigd wordt door autoritaire machthebbers, hun propaganda en terreur.

 

Wie was de meest betekenisvolle Nederlandse  nazivrouw? Nee, niet de Zwarte Weduwe, maar een vrouw die  gedurende haar hele leven een veel interessanter ontwikkeling heeft doorgemaakt, tot aan haar overgang naar haar, meende ze, volgend leven.

Jonkvrouw Julia Op ten Noort (1910 – 1994)  was ophitsend, aantrekkelijk en creatief. Zij zocht koortsachtig naar de hoogste staat van het menselijk samenleven.

Julia is hier vlakbij geboren, aan de Amstel tegenover theater  Carré. Op 9 november, vandaag is het haar geboortedag.

Julia kreeg een goede Nederlandse opvoeding.  Ze deed drie klassen van het gymnasium en blonk uit in sport, vooral ‘thannis‘. Haar ouders waren van adel, de grootvader  was een machtige koloniale figuur, de baas van de schepen  die alle eilanden van  Koninklijk Nederlands Indië verbonden.Haar vader was directeur van een bierbrouwerij. Julia leek voorbestemd voor een prominent huwelijk in de bloem van de natie.

Haar zelfstandige en idealistische karakter wilde anders.

Twintig jaar oud bekeerde zij zich tot de Oxford Groep van Frank Buchman, een christelijke prediker die alle godsdiensten ter wereld wilde verenigen om de stem van God op aarde te laten regeren. Julia reisde als jonge vrouw door de wereld om hoge persoonlijkheden te bekeren, ze werd missionaris.

Een jaar na Hitlers machtsovername werd Julia uitgenodigd om in Breslau een bijeenkomst van de SS-top bij te wonen en ook daar te  bekeren. Ze werd daar met alle égards ontvangen door Reichsführer Himmler en zijn zwarte kameraden, gekleed in  uniformen die haar ogen streelden. Julia vond Himmler een bescheiden man, die zo geweldig kon praten over reïncarnatie en astrologie, onderwerpen die haar fascineerden. Himmler  was verrukt van haar vrouwelijke gratie. Himmler  overtuigde haar dat de SS al direct op aarde wilde bereiken wat haar nog voor ogen zweefde als religie.Zo gebeurde het: de bekeerster werd bekeerd. Julia werd bekeerd tot de SS-idealen van het groot-Germaans Rijk van het “Arisch-Noordse ras”.

Hoe kon een vrouw met een goed karakter zich zo laten vangen in een misdadig web?

De utopie van een bloedzuiver, eensgezind en eeuwig internationaal rijk trof haar hart. Een rijk dat zou afrekenen met onderling gekibbel en het materialisme van bolsjewisten en joden, oh, fantastisch! Aan de gedachte van de éne leider was zij al gewend, dat was de spirituele  Frank Buchman ook.En wat  een niet geringe rol speelde bij Juuls nieuwe bekering was haar gevoeligheid voor foute mannen, met idealistische maskers. Een amoureuze valstrik.

Kon het een bezwaar voor haar zijn dat de SS-ers autoritair en racistisch waren? Allerminst, want haar almachtige  grootvader ging in Indié volgens  diezelfde principes te werk, het hoorde tot Julia’s nestgeur.

 

Op vrouwelijke wijze

Juul was superenthousiast. Als eregast van Himmler  bezocht zij de partijdagen in Neurenberg en ze werd lid van de jonge NSB. In 1938 nam zij het initiatief voor de oprichting van de Nationaal Socialistische vrouwenorganisatie. Twee gedachten stonden haar voor ogen. Enerzijds de vrouwen te doordringen van de nazi-ideologie, met het accent op het bewaren van de ‘raszuiverheid’. Politiek op vrouwelijke wijze, noemde zij dat. Op die manier kon de vrouw ook een rol gaan spelen bij de verovering van de macht. Anderzijds  had Julia daarbij,  het idee dat vrouwen elk beroep moesten kunnen uitoefenen dus ook beter opgeleid moesten worden.

Zij was anti-feministisch als nazi, maar op haar manier ietwat feministisch door voor de vrouw toch een actieve rol op te eisen. in haar ogen, “op vrouwelijke wijze”, een gelijkwaardige rol.

Julia werd verliefd op Rost van Tonningen, de Groot-Germaanse tegenspeler van Mussert. En zij heeft  hem in contact gebracht met Himmler. Himmler vond haar de meest betrouwbare figuur op wie hij in Nederland kon steunen en na de bezetting van Nederland liet hij Rauter haar onmiddellijk bezoeken om van haar adviezen te krijgen over wie de meest geschikte Nederlanders waren om op de  posten te zetten.

Met Mussert raakte Juul in een hooglopend conflict omdat Mussert zich kwaad maakte over Juuls Groot-Germaanse zendingswerk, vooral dat zij op eigen houtje de meisjes van de Jeugdstorm aanzette tot het volgen van scholingscursussen in Duitsland  irriteerde hem. Julia ging naar Duitsland en werd nu verliefd op Pieter Schelte Heerema, een veebelovende SS-er die na de oorlog een groot off shore concern heeft opgebouwd. Julia’s liefdesbrieven aan hem zjn juweeltjes van overgevoeligheid voor  foute mannen

Himmler bezorgde  Julia nu de functie van directrice van een nazi-internaat voor meisjes in Limburg. De Reichsschule für Mädel. Hier moest  zij de vrouwelijke elite  van het Derde Rijk opvoeden en  Julia zette zich ook hier tot in haar tenen voor in.

 

Slechts één gedachte leidde haar af en dat  was haar kinderwens. Ze dacht die als bewust ongehuwde moeder  te gaan combineren met de dagelijkse leiding van de school. Maar Himmler maakte haar duidelijk dat dit zou botsen met de  fatsoensnormen en zond haar met een zogenaamde speciale opdracht weg, om in werkelijkheid in een Lebensborn Heim in Beieren de Führer ee  zoon te gaan schenken.

Juuls bewust ongehuwde moederschap(haar eigen woorden) paste precies in Himmlers lebensborn filosofie. Dat was het streven om een nieuw Arisch ras te kweken door Arische vrouwen met SS-ers zoveel mogelijk raszuivere kinderen te laten voortbrengen. In hun wereldbeeld was het zo dat het ene, minderwaardige ras moest worden uitgeroeid en het andere, superieure ras moest worden voortgebracht. Dat lijkt bizar, gruwelijk en het is het ook. Maar het is in z’n soort een konsekwente toepassing van de principes van de eugenetika voor racistische politieke machtsverovering. Himmler ging ervan uit dat de oorlogsvoering tot  een negatieve karakterselectie van het Germaanse volk leidde, aangezien de dappere mannen aan het front sneuvelden terwijl de laffen thuis overleefden. Goede vrouwen moesten dus sexueel contact nastreven met SS-ers die naar het front gingen om zoveel mogelijk dappere, raszuivere kinderen te baren.

 

Wie van de drie?

Maar wie was de vader van Julia’s zoon, die in februari 1944 ter wereld kwam, onder een valse naam?

Naar zijn peetvader Heinrich Himmler heette Julias zoon Heinrich. Men zei dat Himmler zijn vader was. Julia zelf ontkende dit heftig, het zou een Berlijnse legerarts van de SS zijn, inmiddels gesneuveld. En er was nog een derde kandidaat. Een Haagse SS-er die haar Limburgse school in mei 1943 bezocht had en  als een bezetene achter haar aan zat.

Wie van de drie was de echte vader? Ik heb het tot in de puntjes uitgezocht, lees het boek.

Julia ging nu werken bij het SS-hoofdkwartier in Berlijn, voor de werving van strijdkrachten aan het front.Ondertussen  beval Himmler Julia de taak op zich te nemen van Reichsbeauftragte der SS-Helferinnen. Opmerkelijk genoeg heeft Julia dit bevel geweigerd. Een bevel weigeren was ;evensgevaarlijk,maar Julia, overtuigd dat zij een nazaat van Karel de Grote was die op gelijke voet met alle groten der aarde stond, vertrouwde er op dat zij, zij de weigering overleven zou.

Na de capitulatie vond zij onderdak bij een vooraanstaande en schatrijke nazi in het zuiden van Beieren.Daar groeide Heinrich op,aanvankelijk bewonderd omdat hij beschouwd werd als de zoon van Himmler, maar stevig in de greep van zijn moeder. Julia zat in Nederland een strafje van iets meer dan een jaar uit,omdat het tribunaal  niet van alle feiten op de hoogte was en zij vrouw.

 

In 1953 trouwde ze met een “volkskunstschilder”, haar relatief minst foute man. Zij zette een volkskunsthandel annex hotel op . Ze bleef de rest van haar lange leven min of meer verborgen in Duitsland.

Mijn vrouw en ik hebben een speurtocht ingesteld naar al haar fraaie verblijfplaatsen daar en belandden tenslotte in Fulda, bij Frankfurt. Daar vonden wij een groep Boedhisten, die tot het boeddhisme bekeerd waren  door… een zekere Julia op ten Noort. Zij  hebben ons veel over haar verteld. Julia was op spirituele zoektocht gegaan en bleek zich talloze malen bekeerd te hebben. Julia was een volgelinge geworden van achtereenvolgens Bhagwan, Ramakrishna, Gandhi en de dalai lama. Zij waren vol lof over haar kwaliteiten als zielzorgster.  Zonder haar zou ik niet zijn die ik ben, bekende een zachtaardige Duitser met linkse ideeën me. Maar haar verleden dan? vroeg ik. Zij wisten van niets en ik moest hen verschrikt doen staan met mijn onbarmhartige informaties. Ach, nein, nein!

 

Heinrich, Julia’s zoon, de zoon voor de Führer, werd geen admiraal, geen generaal maar reclameontwerper. Hij ging aan de drugs, hij had een probleem. Hij wist niet wie zijn vader was al waren journalisten die hem  inwreven dat Himmler mogelijk zijn vader was en historici dat meldden dat zijn moeder de favoriete van Himmler was. En Himmler was nu niet meer de populaire strijder voor het vaderland. Hij was in de ogen van Heinrichs kritische generatiegenoten en de opstandige studentenbeweging een monster. Was Heinrich de zoon van een monster en een moeder die hem alleen  smoesjes over  de identiteit van zijn vader opdiste?

Julia was in het algemeen  eerlijk, vooral als het om haar idealen ging, maar terwijl zij haar zoon tevergeefs de oosterse wijsheid trachtte bij te brengen, weerhield schaamte haar om hem de waarheid over zijn vader te zeggen.

 

Zelfmoord?

Eind mei 1989 rook  Heinrichs buurman in Frankfurt een ondraaglijke stank. Hij bonsde op Heinrichs deur, niemand deed open. Een politieman klauterde op het dak en zag door het dakraam in de brandende zon  een lijk naar de televisie staren.  Autopsie kon net gepleegd worden, omdat het lichaam al in ontbinding was. Zelfmoord? Lees het boek!

Wel dat de dood van Heinrich op  dezelfde datum viel als de zelfmoord van zijn peetvader Himmler en dat Heinrich op het moment van zijn dood even oud was als Himmler toen hij zijn cyaankalipil doorbeet.

Julia heeft voor haar dood nog één interview gegeven.  Wist u van de Endlösung van de Joden? vroeg de Amsterdammer hans Olink haar. “ik wist het, maar ik zag het niet” heeft zij geantwoord. Natuurlijk wist zij het, op z’n minst van haar bescheiden vriend Himmler.  Of van haar SS-vriendin Hertha, zelf aanwezig bij het ghetto van lodz, met wie zij tot het eind  herinneringen heeft uitgewisseld. Zolang zij het financieel kon heeft Julia ook haar oude kameraadskes en kameraden gesteund.˜Julia had zwart haar, het ondermijnde haar geloof in het blonde ras niet. Evenmin dat zij zelf Joodse wortels had, want dat wist zij niet, heb ik postuum voor haar moeten uitgraven.

 

Julia raakt mij, in principe een goed karakter en toch nazi. Nooit echt met het nazisme gebroken.

Ik heb geprobeerd afstand tot deze gevaarlijke dame te houden, maar toen ik een eind op weg was met het onderzoek,  doken er dwars tegen mijn politieke antipathie in herkenningen op. Ondanks alle grote verschillen herkende ik in haar leven iets van mijn eigen leven,  overeenkomsten van karakter en ook het groeiend inzicht dat zij een vrucht was van ongeveer dezelfde cultuur als die waarin ikzelf ben grootgebracht. Mijn ouders zaten op dezelfde vergaderingen van de Haagse theosofen als Julia’s moeder en in mijn kinderjaren hoopte ik dat de blanken de Indianen zouden verslaan.

Mijn ongemakkelijk meeleven met haar, kwam allerminst voort uit haar politieke daden , maar uit de inleving in haar persoon, die het me onmogelijk maakt om haar te beschrijven als een object dat geheel buiten mijn eigen veilige, antifascistische wereld staat.

Het leven en denken van nazi’s staat niet zo onmetelijk ver van ons afstaat en het  komt voort uit een sfeer die ons verdacht vertrouwd is.

Andere tijd en toch akelig dichtbij.

Wat ik al snel herkende in Julia is het radicale streven naar een utopie, de ideale samenleving – iets wat ook ikzelf vooral in de vorige eeuw acuut gevoeld heb. Ook voor Julia gloorde achter de horizon de volmaakte samenleving.

En ik krijg de zenuwen: zou het dan mogelijk zijn geweest dat ik, wanneer ik in een ander nest en wat vroeger geboren was, ook nazi was geworden. Zoals ook mijn jeugdheld Lucebert een tijd overkomen is? 

Had ook ik nazi kunnen worden?

Had het ook mij kunnen overkomen als ik, met mijn theosofische opvoeding, als jonge man op deze fatale SS-bijeenkomst was geweest om over karma en reïncarnatie te spreken?  Als er onder de SS-ers  mooie vrouwen in witte uniformen waren geweest:ja. Dan was ik, ben ik bang, ook voor de bijl gegaan.

Het idee schokt me.

Zelfs al had ik me weer hersteld.

Ik heb mijn aantekeningen samengevoegd tot een essay onder de titel ‘Spiegelbeeld: Persoonlijke aantekeningen bij het leven van Julia Op ten Noort’. Als aanhangsel van het boek.

Met mijn gedachte-experiment hoop ik ook jullie, lezers, te prikkelen om je eigen leven naast dat van deze paradoxale vrouw te houden.

Het is onjuist haar hysterisch te noemen.  Zij was  een manisch utopiste. Een crimineel dwaallicht of toch, in haar laatste fase, een uit de hel opgestegen zielszorgster?

Hoe dan ook komt zij voort uit onze eigen  Europese cultuur waarin de fascistische bacillen onderhuids sluimeren. Vreemdelingenhaat, autoritaitisme,nationalisme, hun  leugens en aantrekkingskracht van foute mannen.Wat dat laatste betreft:  Vergeet ook  niet het terug-naar-de-zeventiende-eeuw utopisme a la Baudet.

Ik heb mijn uiterste best gedaan de feiten van haar leven nauwkeurig uit te vorsen, grondig bronnenonderzoek te verrichten en te spreken met getuigen in Nederland en Duitsland. Het is een studie geweest die ik zonder hulp van vele hulpdetectives niet had kunnen verrichten. Al die hulpdetectives dank ik en ook uitgeverij Boom.

Het eerste exemplaar bied ik aan aan  een moedige vrouw die zich inzet tegen de herleving van het fascisme: Hedy D’Ancona.

Amsterdam 9 november 2018